- Reseñas e achegas biográficas
- Díaz Castro no Seminario de Mondoñedo
- Díaz Castro, traductor
- Palabras de Díaz Castro, no seu recital de poesía en Guitiríz e outros textos
- Comentarios e achegas ó seu libro Nimbos
- O enterro
- Relación de Díaz Castro con outros escritores
- Poemas dedicados a Díaz Castro
- Díaz Castro nas artes plásticas
- Banda deseñada da vida de Díaz Castro
 

       

A veneración por Noriega Varela.

Compartían lecturas e preferencias, por exemplo, As Noites  de Musset, libros que se pasaban. Nos longos paseos polos claustros do Seminario, Aquilino contáxialle o seu entusiasmo por Noriega Varela, "o poeta da Montaña", e axiña saborea e le con fruición o seu poemario D’o ermo. Outro poeta que coñece neste tempo, a través de Alvariño, é Crecente Vega (1896-1948), seminarista nos anos 1910-1919.


A mesma paisaxe que arrodeaba a "cunquiña deleitosa,/onde todo frolece, e todo medra", o Mondoñedo, que cantou Leiras Pulpeiro , uniu a vida dos dous vates. Emporiso, non sorprende, que Díaz Castro sitúe xeograficamente, nunha Corda, un poema no que concentra toda a loita entre a luz e a noite, que pode ser a mesma que está a acubillar docemente esta amizade, a coñecida coma de Neda. Ou, tamén, referirse á Corda que separa o Cordal de Montouto de Sobrado dos Monxes, ou á Corda de Santa Cruz de Parga, que limita coa súa parroquia dos Vilares. A retina do autor de "Coma un anxo airado", descubrira a soidade daquelas aldeas perdidas na altura e na frialdade da paisaxe que dá sombra á Chaira:

   "O SOL na Corda está enterrado,
   morto e enterrado hastra a metá.
   Nadan na lus somente un budio
   i o ladro perdido dun can.
   A sombra de tódalas cousas
   vai resultando que é verdá" .

Dende Mondoñedo ou dende Guitiriz, as sombras, o misterio, cérnense, sobre a outra cara da Corda. Mesmo sobre o seu futuro económico. Xosé María matina na incertidume daquela cultura labrega, a Galiza, que coma Penélope, tece e destece o seu destino... Constata a dura e crúa realidade daquel atraso: “A sombra de tódalas cousas vai resultando que é verdá”. Esta intuición poética ten visos de análise sociolóxica. Quizais foi Díaz Castro, entre os autores de ambas caras da Corda, o que denunciou con máis plasticidade, a “agonía” que estaba a sufrir a Chaira rural naquel tempo.


A Corda funde nunha aperta sen crebas, Mondoñedo e a Montaña. Unha serra que motivou a poesía de Iglesia Alvariño, Crecente Vega, Noriega Varela...


O dos Vilares, reacio a localizar as súas ensoñacións líricas, marca unha das Cordas da súa xeografía máis íntima. Sen dúbida, o trato con Aquilino familiarizouno con ese herdo misterioso que medra nas dúas beiras da serra. Os seus berces respectivos cadraban na mesma linguaxe, a música do mundo, cando sinalan aos veciños e veciñas, da outra beira, coma os de “tras da Corda”, un espazo que describiría, decenios despois, Carlos G. Reigosa (Pastoriza 1948), en Homes de tras da Corda (1982).

Cando Díaz Castro ingresa no Seminario, Noriega Varela era mestre na veciña parroquia da Graña de Vilarente-Abadín (1926). Aínda que separados pola Corda, o “poeta da Montaña”, acudía a miúdo á súa cidade natal onde tiña amigos e, sobre todo, os contertulianos da barbería do Pallarego…”. Neste clima de devoción por Noriega, non é aventurado pensar que o mozo Díaz Castro coñecese a este venerábel poeta, polo menos, nos aledaños desta tertulia, canto máis, sendo os dous, amigos de Iglesia Alvariño, e amantes da poesía que abrollaba naqueles lares, porque coma este escribiría, as visitas de Noriega, neste tempo, eran un “acontecemento” en Mondoñedo. E, de ningún xeito, podían vedar deste gozo literario, ao que estaba a enxergar as súas Follas Verdes. co calor e auspicio de Alvariño.


O que está contrastado é a personalidade senlleira e atractiva de Noriega, na cidade, e tamén no Seminario, o que tivo que afectar tamén a Díaz Castro. Un daqueles seminaristas escribiría, anos despois, agochándose no pseudónimo de Panurgo,  sobre un encontro casual con Noriega, nunha visita ao Santuario da Virxe dos Remedios: “Aquel día sufrimos una distración en el rezo y nuestros ojos no se separaban de un singular personaje que, como una estatua orante, permanecía fija su vista en la “Santiña”. Era este un hombre entrado en años; calzaba gruesos zapatones y entre sus manos sostenía un chambergo de anchas alas; recia zamarra cubría su tronco, y, apoyado sobre el reclinatorio, donde permanecía arrodillado el desconocido, un inmenso paraguas de traza campesina… Tenía algo de señor, algo de viejo hidalgo, y sus maneras –de rancia solera empapada en rigurosa urbanidad- revestían una atrayente delicadeza… Es Noriega Varela… Desde entonces jamás olvidamos la efigie del poeta de la montaña. Bajo la sombra acogedora de los claustros, en nuestros coloquios literarios no faltaba casi nunca el comentario elogioso de sus versos por Chao Espina, Iglesia Alvariño, Díaz Castro…” . Aquela alameda dos Remedios era o lugar preferido dos paseos, tamén para o seminarista Xosé, porque era sempre un formigueiro de homes e mulleres, de mozos e mozas que rachaban a paz daquel val.


Noriega, pasa por ser para moitos historiadores e críticos, o comezo dunha escola que chega moi lonxe… O profesor Luciano Rodríguez, comentando a poesía dos 80, escribe:  "As liñas de sentido da poesía galega de posguerra son en boa medida continuación das da poesía de preguerra, a poesía dos anos 20 e 30. Así é, que nos atopamos con que o hilozoismo, o neotrovadorismo, o paisaxismo humanistico ou neoverxilianismo que vén da obra de Antonio Noriega Varela (1969-1947), e que continúa con diversos toques persoais, en Xosé Crecente Vega, Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz Castro…, son marcas que podemos observar na poesía desta hora" . Hai coma un fío conductor entre o Noriega do seminario e da formación clásica en Mondoñedo, Crecente Vega, que seguindo a Méndez Ferrín situamos na Xeración do 25, Iglesia Alvariño, "que representa a pasaxe entre a xeración de 25 e a de 36", e Díaz Castro que xa pertence de cheo ao grupo do 36, aínda que a creba da guerra civil suporía para o de Parga, un abandono progresivo do galego, debido ao ermo que tiñan que atravesar as nosas letras na década dos 40. Noriega e Crecente, tratan a paisaxe dun xeito máis natural, sen o protagonismo transformador da persoa.


Os libros Codeseira (1933) de Crecente e D’o Ermo (1920) de Noriega, eran os primeiros libros dunha biblioteca, que o xove vate de Parga, estaba a constituír. Coma quen non quere a cousa, estamos a contemplar todo o ronsel daqueles grandes escritores, que configuraron a plenitude da escola poética do Seminario, que zumegaba polos catro costados un fondo humanismo, a querencia pola linguaxe popular e unha implicación forte na paisaxe rural que os envolveu, coma ten estudiado con todo rigor, Félix Villares Mouteira .